ΤΕΣΤΑΚΙ
«Ο Κρητικός»
Απόσπασμα 2 [19]
Πιστέψετε π᾿ ὅ,τι θὰ πῶ εἶν᾿ ἀκριβὴ ἀλήθεια,
μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια,
μὰ τοὺς συντρόφους πὄπεσαν στὴν Κρήτη πολεμώντας,
μὰ τὴν ψυχὴ ποὺ μ᾿ ἔκαψε τὸν κόσμο ἀπαρατώντας.
(Λάλησε, Σάλπιγγα, κι ἐγὼ τὸ σάβανο τινάζω,
καὶ σχίζω δρόμο καὶ τσ᾿ ἀχνοὺς ἀναστημένους κράζω:
«Μὴν εἴδετε τὴν ὀμορφιὰ ποὺ τὴν Κοιλάδα ἁγιάζει;
Πέστε, νὰ ἰδεῖτε τὸ καλὸ ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει.
Καπνὸς δὲ μένει ἀπὸ τὴ γῆ· νιὸς οὐρανὸς ἐγίνη.
Σὰν πρῶτα ἐγὼ τὴν ἀγαπῶ καὶ θὰ κριθῶ μ᾿ αὐτήνη».
«Ψηλὰ τὴν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τὰ λουλούδια,
στὴ θύρα τῆς Παράδεισος ποὺ ἐβγῆκε μὲ τραγούδια·
ἔψαλλε τὴν Ἀνάσταση χαροποιὰ ἡ φωνή της,
κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιὰ γιὰ νὰ ῾μπει στὸ κορμί της·
ὁ Οὐρανὸς ὁλόκληρος ἀγρίκαε σαστισμένος,
τὸ κάψιμο ἀργοπόρουνε ὁ κόσμος ὁ ἀναμμένος·
καὶ τώρα ὀμπρὸς τὴν εἴδαμε· ὀγλήγορα σαλεύει·
ὅμως κοιτάζει ἐδῶ κι ἐκεῖ καὶ κάποιονε γυρεύει»).
Ερωτήσεις
1. Ο Δ. Σολωμός ενσωματώνει στο έργο του ποικίλες επιδράσεις. Εντοπίστε μέσα στο απόσπασμα από μία επιρροή σε επίπεδο θεματικής, μορφολογίας, εικονοποιίας.
Απαντήσεις
Ο Σολωμός υπήρξε αποδέκτης με έντονο κριτικό πνεύμα των λογοτεχνικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων της Ευρώπης ενώ ταυτόχρονα αναγνώριζε την σπουδαιότητα των ελληνικών παραδόσεων, του δημοτικού τραγουδιού ή των έργων επώνυμων προγενέστερων ποιητών.
Στο παρόν απόσπασμα διαπιστώνονται ποικίλες επιδράσεις, τις οποίες αφομοιώνει με κριτικό τρόπο.
Α. Θεματική. Σε σχέση με τη θεματική του, υπάρχουν κοινά στοιχεία με την Επτανησιακή Σχολή και συγκεκριμένα παρουσιάζεται, εκτός των άλλων θεμάτων, η λατρεία της πατρίδας. Πιο συγκεκριμένα, η λατρεία της πατρίδας εκφράζεται απερίφραστα στα πλαίσια του τριπλού όρκου των στ. 2 – 4: ‘μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια, μὰ τοὺς συντρόφους πὄπεσαν στὴν Κρήτη πολεμώντας ‘ . Ο Κρητικός, προσπαθώντας να πείσει για την αλήθεια όσων θα αφηγηθεί, ορκίζεται πρώτα στις λαβωματιές που δέχτηκε πολεμώντας ηρωικά και ύστερα στους νεκρούς συμπολεμιστές του που μαζί πολέμησαν για την ελευθερία της πατρίδας. Με τους δύο αυτούς πρώτους όρκους, που αποτελούν αναδρομές στο παρελθόν και μας δίνουν έμμεσες πληροφορίες για την ηρωική του δράση στην Κρήτη, αναφέρεται στην αντρειωσύνη και στην αυτοθυσία για την πατρίδα του ίδιου αλλά και των συντρόφων του. Διακρίνουμε λοιπόν το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος και την προσπάθεια του Σολωμού να εκφράσει τις αγωνίες και τα οράματα του αγωνιζόμενου γένους μέσα από την ανάδειξη της λατρείας της πατρίδας.
Β. Μορφολογία. Ένα από τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία είναι η στιχουργία του ποιήματος. Ο Σολωμός έφτασε στο αποκορύφωμα της ποιητικής του δύναμης με το δεκαπεντασύλλαβο του ‘Κρητικού’ , αλλά και των υπόλοιπων ύστερων ελληνικών έργων του. Η στιχουργία του έχει στενή συγγένεια με τον όμοιο στίχο της λαϊκής προφορικής λογοτεχνίας και έχει τους εξής χαρακτήρες: οι στίχοι είναι απηρτισμένοι, δηλαδή ο κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα. Ακόμη, το δεύτερο ημιστίχιο επαναλαμβάνει ή συμπληρώνει ή προεκτείνει το νόημα του πρώτου ημιστίχιου: ‘μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια’. Τέλος, οι χασμωδίες και η αποφυγή τους ή όχι ανάλογα με τη θέση τους, όπως στον στίχο ‘Πέστε, νὰ ἰδεῖτε τὸ καλὸ ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει’ . Ο τρόπος λοιπόν που χειρίζεται τη στιχουργία σε σχέση με όσα αναλύθηκαν παραπάνω αποτελεί σαφή επιρροή από τη στιχουργία του δημοτικού τραγουδιού.
Γ. Εικονοποιία. Οι επιρροές ως προς αυτήν είναι ποικίλες. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, στους στίχους : ‘Ψηλὰ τὴν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τὰ λουλούδια, στὴ θύρα τῆς Παράδεισος ποὺ ἐβγῆκε μὲ τραγούδια’, η αγαπημένη του Κρητικού βρίσκεται στην πόρτα του Παράδεισου , ακτινοβολεί αγνότητα όπως εκφράζουν τα ‘λουλούδια της παρθενιάς’, τραγουδά και είναι χαρούμενη για την Δευτέρα Παρουσία. Το χαρακτηριστικό αυτό μοτίβο του Σολωμού , η εικόνα της Πόρτας του Παραδείσου, αποδίδεται στους συγκεκριμένους στίχους έχοντας δυτικότροπες επιδράσεις.
Απόσπασμα 2 [19]
Πιστέψετε π᾿ ὅ,τι θὰ πῶ εἶν᾿ ἀκριβὴ ἀλήθεια,
μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια,
μὰ τοὺς συντρόφους πὄπεσαν στὴν Κρήτη πολεμώντας,
μὰ τὴν ψυχὴ ποὺ μ᾿ ἔκαψε τὸν κόσμο ἀπαρατώντας.
(Λάλησε, Σάλπιγγα, κι ἐγὼ τὸ σάβανο τινάζω,
καὶ σχίζω δρόμο καὶ τσ᾿ ἀχνοὺς ἀναστημένους κράζω:
«Μὴν εἴδετε τὴν ὀμορφιὰ ποὺ τὴν Κοιλάδα ἁγιάζει;
Πέστε, νὰ ἰδεῖτε τὸ καλὸ ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει.
Καπνὸς δὲ μένει ἀπὸ τὴ γῆ· νιὸς οὐρανὸς ἐγίνη.
Σὰν πρῶτα ἐγὼ τὴν ἀγαπῶ καὶ θὰ κριθῶ μ᾿ αὐτήνη».
«Ψηλὰ τὴν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τὰ λουλούδια,
στὴ θύρα τῆς Παράδεισος ποὺ ἐβγῆκε μὲ τραγούδια·
ἔψαλλε τὴν Ἀνάσταση χαροποιὰ ἡ φωνή της,
κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιὰ γιὰ νὰ ῾μπει στὸ κορμί της·
ὁ Οὐρανὸς ὁλόκληρος ἀγρίκαε σαστισμένος,
τὸ κάψιμο ἀργοπόρουνε ὁ κόσμος ὁ ἀναμμένος·
καὶ τώρα ὀμπρὸς τὴν εἴδαμε· ὀγλήγορα σαλεύει·
ὅμως κοιτάζει ἐδῶ κι ἐκεῖ καὶ κάποιονε γυρεύει»).
Ερωτήσεις
1. Ο Δ. Σολωμός ενσωματώνει στο έργο του ποικίλες επιδράσεις. Εντοπίστε μέσα στο απόσπασμα από μία επιρροή σε επίπεδο θεματικής, μορφολογίας, εικονοποιίας.
Απαντήσεις
Ο Σολωμός υπήρξε αποδέκτης με έντονο κριτικό πνεύμα των λογοτεχνικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων της Ευρώπης ενώ ταυτόχρονα αναγνώριζε την σπουδαιότητα των ελληνικών παραδόσεων, του δημοτικού τραγουδιού ή των έργων επώνυμων προγενέστερων ποιητών.
Στο παρόν απόσπασμα διαπιστώνονται ποικίλες επιδράσεις, τις οποίες αφομοιώνει με κριτικό τρόπο.
Α. Θεματική. Σε σχέση με τη θεματική του, υπάρχουν κοινά στοιχεία με την Επτανησιακή Σχολή και συγκεκριμένα παρουσιάζεται, εκτός των άλλων θεμάτων, η λατρεία της πατρίδας. Πιο συγκεκριμένα, η λατρεία της πατρίδας εκφράζεται απερίφραστα στα πλαίσια του τριπλού όρκου των στ. 2 – 4: ‘μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια, μὰ τοὺς συντρόφους πὄπεσαν στὴν Κρήτη πολεμώντας ‘ . Ο Κρητικός, προσπαθώντας να πείσει για την αλήθεια όσων θα αφηγηθεί, ορκίζεται πρώτα στις λαβωματιές που δέχτηκε πολεμώντας ηρωικά και ύστερα στους νεκρούς συμπολεμιστές του που μαζί πολέμησαν για την ελευθερία της πατρίδας. Με τους δύο αυτούς πρώτους όρκους, που αποτελούν αναδρομές στο παρελθόν και μας δίνουν έμμεσες πληροφορίες για την ηρωική του δράση στην Κρήτη, αναφέρεται στην αντρειωσύνη και στην αυτοθυσία για την πατρίδα του ίδιου αλλά και των συντρόφων του. Διακρίνουμε λοιπόν το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος και την προσπάθεια του Σολωμού να εκφράσει τις αγωνίες και τα οράματα του αγωνιζόμενου γένους μέσα από την ανάδειξη της λατρείας της πατρίδας.
Β. Μορφολογία. Ένα από τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία είναι η στιχουργία του ποιήματος. Ο Σολωμός έφτασε στο αποκορύφωμα της ποιητικής του δύναμης με το δεκαπεντασύλλαβο του ‘Κρητικού’ , αλλά και των υπόλοιπων ύστερων ελληνικών έργων του. Η στιχουργία του έχει στενή συγγένεια με τον όμοιο στίχο της λαϊκής προφορικής λογοτεχνίας και έχει τους εξής χαρακτήρες: οι στίχοι είναι απηρτισμένοι, δηλαδή ο κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα. Ακόμη, το δεύτερο ημιστίχιο επαναλαμβάνει ή συμπληρώνει ή προεκτείνει το νόημα του πρώτου ημιστίχιου: ‘μὰ τὲς πολλὲς λαβωματιὲς ποὺ μὄφαγαν τὰ στήθια’. Τέλος, οι χασμωδίες και η αποφυγή τους ή όχι ανάλογα με τη θέση τους, όπως στον στίχο ‘Πέστε, νὰ ἰδεῖτε τὸ καλὸ ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει’ . Ο τρόπος λοιπόν που χειρίζεται τη στιχουργία σε σχέση με όσα αναλύθηκαν παραπάνω αποτελεί σαφή επιρροή από τη στιχουργία του δημοτικού τραγουδιού.
Γ. Εικονοποιία. Οι επιρροές ως προς αυτήν είναι ποικίλες. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, στους στίχους : ‘Ψηλὰ τὴν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τὰ λουλούδια, στὴ θύρα τῆς Παράδεισος ποὺ ἐβγῆκε μὲ τραγούδια’, η αγαπημένη του Κρητικού βρίσκεται στην πόρτα του Παράδεισου , ακτινοβολεί αγνότητα όπως εκφράζουν τα ‘λουλούδια της παρθενιάς’, τραγουδά και είναι χαρούμενη για την Δευτέρα Παρουσία. Το χαρακτηριστικό αυτό μοτίβο του Σολωμού , η εικόνα της Πόρτας του Παραδείσου, αποδίδεται στους συγκεκριμένους στίχους έχοντας δυτικότροπες επιδράσεις.
Σχόλια