Νέοι: οι οξύτεροι κατήγοροι των μεγάλων.

Οι νέοι είναι, εξ ορισμού, οι οξύτεροι κατήγοροι των μεγάλων. Και είναι πολύ φυσικό: Σαν νέοι θέλουν το νέο... θέλουν όλα όσα δεν μπόρεσαν να (τους) δώσουν οι «παλιότεροι» και δεν θέλουν όσα ετούτοι έφτιαξαν και τίμησαν... Και ­ ξανά, φυσικά ­ οι κατήγοροι γίνονται ανατροπείς. «Ο νέος, με την επανάσταση θ' αρχίσει για να δικαιολογήσει την παρουσία του», έλεγε ο Γκαίτε, όταν δεν ήταν πια νέος... Τρίτο «φυσικά»: η άρνηση, η επανάσταση των νέων γίνεται «από τ' αριστερά», εναντίον όλων των κατεστημένων, παραδοσιακών θεσμών και ιδεών. Φαίνεται, όμως, πως η ελληνική νεολαία του 2000 αποτελεί εξαίρεση: Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου Ερευνών, οι νέοι μας πιστεύουν σε «παραδοσιακές αξίες» (Εκκλησία, Στρατό), είναι απολιτικοί, εθνοκεντρικοί, ξενόφοβοι («εν μέρει εθνικοί και εν μέρει χριστιανίζοντες», για να παραφράσω νοηματικά τον Καβάφη) μ' ένα λόγο, βάλλουν κατά των μεγάλων «από τα δεξιά»... Εν μέρει δικαιολογημένη είναι αυτή η στάση τους. Σίγουρα, ο κόσμος όπου βρέθηκαν όχι μόνο δεν τους γοητεύει αλλά τους απογοητεύει, έτσι όπως είναι παραδομένος στη λυσσαλέα χρηματολαγνεία, στον αφανισμό του περιβάλλοντος και κάθε ζωτικού στοιχείου, σε πολέμους και βαρβαρότητες, και στις χίλιες επτά φαραονικές πληγές, που δεν τις έχει στείλει κανένας Ιεχωβά, αλλά οι κκ. Φαραώ αυτοπροσώπως.

Κι έχουν δίκιο, βέβαια, να δυσπιστούν σε διεθνείς οργανισμούς, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που τις αποφάσεις τους (ή τις μη-αποφάσεις τους) δεν τις υπαγορεύει η «έγνοια για το καλό των ανθρώπων», αλλά η έγνοια για το κάλλιστο των υπερανθρώπων της πολιτικο-στρατιωτικο-οικονομικής δύναμης...

Όμως οι κρίσεις των νέων μας και οι διαθέσεις τους πάσχουν συχνά από άγνοια (ή στρεβλή γνώση) και σύγχυση.

Ομολογούν λ.χ. πως αδιαφορούν για την πολιτική, δεν εκτιμούν τους πολιτικούς κλπ. Και πού στηρίζουν τις γνώσεις τους γι' αυτό το καίριο θέμα; Οχι σε προσωπικές εμπειρίες, φυσικά, ούτε σε βιβλία ή εφημερίδες ­ που δηλώνουν ότι «δεν τις διαβάζουν». Μοναδικός μέντοράς τους είναι η τηλεόραση! Αγνοούν, επομένως, την ουσία και τη λειτουργία της πολιτικής, και παραδίνονται σε ένα «μέσο» που θεοποιεί τον πιο επιδερμικό εντυπωσιασμό με κάθε μέσο ­ ακόμα και με τη διαστρέβλωση των γεγονότων ­, ένα μέσο που ηδονίζεται με έσχατες μικρολογίες, φληναφήματα και σκανδαλοθηρίες... Έχουν δίκιο να ενοχλούνται βλέποντας πολιτικούς να μεγαλορρημονούν για «ενότητα του έθνους» και, την ίδιαν ώρα, να μην καταφέρνουν να έχουν ενότητα ούτε μέσα στο κόμμα τους, να κατατρίβονται σε καβγάδες «βαρόνων», «δελφίνων», «καπετάνιων», και να αλληλολασπώνονται για διαπλοκές και κοττερολογίες. Έχουν άδικο, όμως, να νομίζουν ότι Πολιτική είναι αυτό και μόνο και να μη φροντίζουν να μάθουν όλα τα άλλα της... και αγνοούν πως η πολιτική είναι όπως οι γυναίκες, που (καθώς λέει ο Αριστοφάνης στη «Λυσιστράτη») «δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζί τους αλλά δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτές». Συνακόλουθα, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να γίνει πιο βιώσιμη και πιο γόνιμη αυτή η συμβίωση.
 Έχουν άδικο, λοιπόν, οι νέοι μας να απέχουν και ν' αδιαφορούν, γιατί αποχή και αδιαφορία ισοδυναμούν με φυγομαχία. Τα ελαττώματα και τα έλκη πολιτικής, πολιτικών, θεσμών κλπ. δεν γιατρεύονται με απλήν άρνηση και απόρριψη, αλλά με έλλογη προσπάθεια, ατομική και ομαδική, να θεραπευθούν. Κι αυτή η θεραπεία είναι των νέων προπάντων αποστολή και μέλημα. Αλλά νέων, που γνωρίζουν τι μάχοναι και για τι μάχονται. Και ­ ξαναλέω ­ αυτή η «απάθεια» των σημερινών νέων μας ξεκινάει από αμάθεια ή ημιμάθεια. Η άγνοια της Ιστορίας ­ ιδιαίτερα ­ δεν είναι μόνο βαρύτατο έλλειμμα Παιδείας, είναι και κάκιστος πολιτικός σύμβουλος. Όταν αγνοείς τι έχει υποφέρει η χώρα σου από κάθε φυράματος τυράννους (ξένους και ντόπιους, ένστολους και εστεμμένους)... όταν αγνοείς τι εγκλήματα έχουν «εμπνεύσει» οι λογής-λογής φανατισμοί («εθνικοί», θρησκευτικοί, φυλετικοί κλπ.)... όταν αγνοείς πόσοι αγώνες αλλοτινών, νέων και μη, χρειάστηκαν για να μπορούμε σήμερα να χαιρόμαστε αγαθά που η τωρινή νεολαία τα θεωρεί «δεδομένα» και «αυτονόητα» αλλά που, στη δική μας εποχή, δεν ήταν διόλου: την ελευθερία διαβίωσης, σκέψης, έκφρασης κλπ... τότε, είσαι καταδικασμένος να πέσεις στις αρπάγες επιτήδειων και να εξανδραποδισθείς, όπως οι προπάτορές σου. Γιατί αυτήν ακριβώς την άγνοια εκμεταλλεύονται οι δημαγωγοί (σπαθοφόροι, «σταυροφόροι», ρασοφόροι), για να παρουσιάζουν σαν εθνοσωτήρια την αυταρχία τους και την λεηλασία του τόπου όλου.

Αν οι νέοι μας γνώριζαν τα πάθη αυτού του τόπου, δεν θα έδιναν απαντήσεις που φέρνουν ρίγη φρίκης σ' όσους (τα) έχουν γνωρίσει. Δεν θα απαντούσαν λ.χ. πως «σε ορισμένες περιπτώσεις, η δικτατορία είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία»! (15% των μαθητών Γυμνασίου, 18% του Λυκείου), αν είχαν (όχι ζήσει, αλλά) μάθει καν πόσο καταστροφική, εγκληματική, διεφθαρμένη, αποβλακωτική στάθηκε η (προχτεσινή μόλις) απριλιανή δικτατορία ­ και κάθε δικτατορία... Δεν θα θεωρούσαν «επιθυμητή την παρέμβαση της Εκκλησίας στην εξωτερική πολιτική και στην Εκπαίδευση», αν γνώριζαν πόσο ανελεύθερες, σκοταδιστικές, σατραπικές είναι οι θεοκρατίες, θεουσοκρατίες, παπαδοκρατίες, και πόσο η ανάμειξη της Εκκλησίας σε αρμοδιότητες του κράτους είναι ολέθρια και για τούτο αλλά και για κείνην... Δεν θα δείχνονταν τόσο ξενόφοβοι, αν ήξεραν πως ο σεβασμός των «άλλων (των εθνικά, φυλετικά, θρησκευτικά «άλλων») είναι απαράβατη προϋπόθεση της ισοπολιτείας, της ισονομίας, της δημοκρατίας, της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Κι ακόμα ­ «πρακτικά» ­ αν είχαν μάθει πόσα εκατομμύρια συμπατριώτες μας, σε καιρούς χαλεπούς, βρήκαν καταφυγή, δουλειά, προκοπή, σε ξένες χώρες, που τους δέχθηκαν ανοιχτά, «άφοβα», απροκατάληπτα... Δεν θα ήταν τόσο αρνητικοί για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν είχαν ενημερωθεί πως η Ένωση αυτή (μ' όλες τις αμαρτίες της, που κι ο υπογράφων έχει πολλές φορές στηλιτεύσει) βοήθησε σημαντικά στην ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας και πως η προοπτική μιας ενωμένης, δημοκρατικής Ευρώπης αποτελεί βασικό στοιχείο και για τη δική μας υπόσταση...
Εκεί που θα είχαν απόλυτο δίκιο οι νέοι μας ­ αλλά δεν το είδα να διατυπώνεται πουθενά ­ θα ήταν η καταγγελία της Εκπαίδευσης ως υπαίτιας γι' αυτές ακριβώς τις άγνοιες. Η καταγγελία πως η Παιδεία μας δεν δείχνεται συχνά, ικανή να κεντρίσει το ενδιαφέρον των νέων γι' αυτά ίσα-ίσα που (πρέπει να) αποτελούν πρωταρχική έγνοια τους. Η καταγγελία πως η Εκπαίδευση κατασκευάζει ανθρώπινους «ηλεκτρονικούς εγκεφάλους», αδιαφορώντας για τη δημιουργία πραγματικών εγκεφάλων ­ εγκεφάλων με επαρκείς γνώσεις, κρίση και ικανότητα σωστής αξιολόγησης και επιλογών. Τότε, οι «κατηγορούμενοι» μεγάλοι θα έμεναν άλαλοι ­ αφού, για την ολέθρια άγνοια της νεολαίας μας, κύριοι υπεύθυνοι είναι εκείνοι ακριβώς που έχουν ταχθεί να μυήσουν τους νέους τόσο στα παρόντα όσο και στα παρελθόντα. Στα παρελθόντα, όχι σαν μούμιες μουσείου, αλλά σαν φωτισμό των παρόντων και διαφωτισμό για παρόντα και μέλλοντα...

Μάριος Πλωρίτης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 2000